گرایش های رشته مهندسی دریا
بسیاری از رشته های فنی در مقطع کارشناسی دارای گرایش خاصی نیست و به صورت عمومی در دستور تدریس دانشگاه های سراسری قرار می گیرد. اما با این حال در برخی رشته ها، استثنا نیز وجود دارد که رشته مهندسی دریا از جمله این استثنائات است. در حال حاضر از سوی شورای برنامه ریزی آموزشی دانشگاه های کشور زیر نظر وزارت علوم و فناوری برای رشته مهندسی دریا در مقطع کارشناسی سه گرایش مختلف در نظر گرفته شده است که در ادامه به تشریح هر کدام از این گرایش ها و برای این رشته می پردازیم.
اصولا رشته مهندسی دریا دارای گرایش های متعددی است. امروزه رشته مهندسی دریا در سه گرایش، مهندسی کشتی، کشتی سازی و دریانوردی (سواحل، بنادر و سازه های دریایی) ارائه می شود.
گرایش کشتی سازی
گرایش کشتی سازی با هدف تربیت نیروهای متخصص برای طراحی، محاسبه، نظارت بر ساخت و تعمیر انواع کشتی، زیردریایی، قایق ها، شناورها و… به وجود آمده است. طراحی و تولید کشتی ها و سایر شناورها نیاز به نیروی متخصص و زبده دارد. هدف اصلی از پرورش این مهندسین، آموزش نیروی متخصص برای سازمان های دریایی و کارخانه های کشتی سازی است.
گرایش دریانوردی
گرایش دریانوردی به جنبه های انسانی روی کشتی سروکار دارد. حوزه فعالیت مهندسین دریا در گرایش دریانوردی به طور کلی هدایت، نظارت و مدیریت نیروی انسانی افراد شاغل در کشتی و تامین امنیت نیروی انسانی و مسافران کشتی است و به مسائل فنی ارتباط زیادی ندراد. مهندسین بعد از فارغ التحصیلی مدیریت و مسئولیت کشتی را به عنوان کاپیتان کشتی برعهده می گیرند. شرایط و ضوابط ورود به دوره در زیر ذکر شده است:
حداقل ۱۸ سال سن دارا بودن گواهینامه سلامت پزشکی دریانوردان براساس دستورالعمل مصوب براساس کنوانیسون STCW دارا بودن حداقل دیپلم ریاضی فیزیک، تجربی و دیپلم ناوبری هنرستان های دریایی پدیرفته شدن در آزمون سراسری فنی و مهندسی دانشگاه های کشور که به صورت سالیانه برگزار می شود. دارا بودن شرایط عمومی گزینش دانشجو
دانشجویان پس از طی دوره خشکی و قبل از فارغ التحصیلی جهت گذراندن دوره کارورزی برابر مقررات و هماهنگی های مربوطه با شرکت های کشتیرانی و سازمانهای ذی ربط دریانوردان به دریا اعزام خواهند شد.
گرایش مهندسی کشتی
گرایش مهندسی کشتی دانشجویان را برای هدایت فنی، تعمیر و نگه داری، و راه اندازی موتورهای کشتی های مختلفی آماده می کند. به طور کلی می توان گفت مهندسین کشتی مسئولیت مدیریت و امور فنی امور کشتی را برعهده دارند. دانشجویان بعد از اتمام دانشگاه ملزم به گذراندن یک دوره تخصصی کارآموزی بر روی کشتی های اقیانوس پیما در خارج از کشور ایران هستند.
بازار کار رشته مهندسی دریا
براساس اعلام ارگان های دریایی، کشور با کمبود نیروی انسانی متخصص دریایی روبرو بوده و لذا دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی دریایی کشور موظف به تأمین آن می باشند. متاسفانه در ایران، به دلیل تحریم‌های کشتیرانی و بین‌المللی، تقاضا پایین است در نتیجه بازار کار چندان خوشایند نیست. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در موارد تحقیقاتی که بازار کار بهتری دارد مشغول به فعالیت شوند. به طور کلی این رشته دارای پتانسیل زیادی در ایران است و رشته پرطرفدار محسوب می شود.
دانشجویانی که در ارگان های خاص مانند شرکت کشتیرانی ایران استخدام می شوند، از همان ابتدا بورسیه نهادهای دریایی را دریافت می کنند و آینده شغلی تضمین شده دارند. مهندسین دریا با توجه به علاقه، شرایط و تجربه خود می توانند در سازمان بنادر و کشتیرانی، صنایع دریایی به عنوان مهندس ناظر برای ساخت سکوهای شناور، شرکت ملی نفت کش، شرکت کشتیرانی ایران و …. مشغول به کار شوند.
برخی از وظایف مهندسین دریا در زیر ذکر شده است:
مدیریت عملیات و خدمات بندری نظارت کلی بر امور ساختمانی و تعمیرات شناورها اطمینان از ایمنی و کارآیی کارکرد موتورها، تجهیزات و سیستم های دریایی طراحی، ساخت، و تولید سیستم های دریایی، سکوها، خطوط لوبه و تجهیزات مرتبط مدیریت و کنترل نیروی انسانی در کشتی کنترل کشتی در شرایط بحرانی مثل طوفان مدیریت در امور اقتصاد، بیمه، و حقوق دریایی هدایت کشتی های تجاری، صنعتی، نظامی، و غیره طراحی، ساخت و تولید انواع کشتی ها بررسی عملکر تجهیزات دریایی مثل موتور کشتی و غیره
ادامه تحصیل در رشته مهندسی دریا
رشته مهندسی دریا با شاخه معماری کشتی سابقه بیش از سه دهه در کشور و در دانشکده مهندسی دریا دارد. همزمان با رشد آموزش مهندسی دریا در دانشگاه های کشور، صنایع دریایی نیز توسعه پیدا نمودند، بطوریکه دانش آموختگان این رشته استخوانبندی اصلی صنایع دریایی کشور را تشکیل می دهند. از طرفی دیگر، دانشگاه های کوچکتر نیز اقدام به تأسیس رشته مهندسی دریا نموده اند. در عین حال، نیاز کشور نیز به تحقیق و پژوهش صنعتی برای دستیابی به تکنولوژی پیشرفته، هر روز بیشتر شده است. برای رفع نیاز کشور مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری نیز تأسیس و گسترش یافته است.
رشته مهندسی دریا در جهان
در این بخش سعی بر این شده است وضعیت رشته مهندسی دریا در جهان را مورد بررسی قرار دهیم. دانشجویان رشته مهندسی دریا می توانند در شرکت های ساخت و طراحی کشتی، نیرو دریایی و شرکت های حمل و نقل دریایی در سراسر جهان مشغول به کار شوند. فرصت های شغلی برای مهندسین دریا در کشورهای آمریکایی و اروپایی زیاد است. فارغ التحصیلان رشته مهندسی دریا از نظر جایگاه اجتماعی و همچنین درآمد در شرایط خوبی قرار می گیرند. از طرف دیگر استخدام دانشجویان مهندسی دریا بعد از فارغ التحصیلی در کشورهای مختلف امکان پذیر است و به راحتی می توان از طریق اپلای تحصیلی به کشورهای مطرح جهان مهاجرت کرد.
اگر بخواهیم به صورت دقیق تر شرایط رشته مهندسی دریا در جهان را برای شما ارزیابی کنیم لازم است تا معرفی بهترین دانشگاه های جهان برای رشته و همچنین میزان درآمد فارغ التحصیلان در رده های شغلی مختلف بپردازیم. در حال حاضر طبق آخرین تغییرات رتبه بندی دانشگاه های جهان برای مهندسی معدن ۱۰ دانشگاه برتر این رشته به شرح زیر هستند. لازم است ذکر شود که رتبه بندی QS یکی از مهم‌ترین رتبه‌بندی‌های دانشگاهی است که براساس سوابق آموزشی، توانایی جذب در بازار کار، نسبت اعضای هیئت علمی به تعداد دانشجو، نسبت اعضای هیئت علمی بین‌المللی، نسبت دانشجویان بین‌المللی و میزان استنادات به ازای هر عضو هیئت علمی دانشگاه‌ها را رتبه‌بندی می‌کند.
ETH زوریخ – موسسه فناوری فدرال سوئیس ETH Zurich – Swiss Federal Institute of Technology دانشگاه هاروارد Harvard University موسسه فناوری ماساچوست Massachusetts Institute of Technology (MIT) کمبریج، ایالات متحده آمریکا University of Cambridge دانشگاه کالیفرنیا، برکلی University of California, Berkeley (UCB) موسسه فناوری کالیفرنیا California Institute of Technology (Caltech) دانشگاه آکسفورد University of Oxford دانشگاه استنفورد Stanford University دانشگاه کلمبیا Columbia University دانشگاه واشنگتن University of Washington
همچنین شایان ذکر است که در میان دانشگاه های آسیایی دانشگاه توکیو ژاپن با قرار گرفتن در رتبه ۱۵ به عنوان برترین دانشگاه مهندسی دریا آسیایی شناخته می شود. دانشگاه پکن نیز در رتبه ۳۷ قرار دارد. نکته بسیار جالب درباره این رده بندی این است که با وجودی که ایران به عنوان یک کشور با موفقیت ویژه برای راه های هوایی بسیار زیاد شناخته می شود اما هیچ کدام از دانشگاه های ایرانی جایگاهی در رتبه بندی جهانی رشته مهندسی دریا ندارند.
جنبه مهم دیگر که باید مورد بررسی قرار گیرد، میزان درآمد و حقوق رشته مهندسی دریا در دنیا است. به طور کلی یک مهندس دریایی سطح پایه با کمتر از ۱ سال تجربه می تواند انتظار داشته باشد که میانگین کل درآمد (شامل انعام، پاداش و اضافه کاری) ۶۴۰۸۹ دلار حقوق دریافت کند. یک مهندس دریایی با ۱-۴ سال تجربه، میانگین کل درآمد ۷۰,۸۳۷ دلار حقوق دریافت می کند. یک مهندس دریایی متوسطه با ۵-۹ سال تجربه، میانگین کل حقوق ۸۶۹۹۰ دلار حقوق دریافت می کند. یک مهندس دریایی باتجربه با ۱۰ تا ۱۹ سال سابقه، میانگین کل درآمد ۹۶۶۶۹ دلار حقوق دریافت می کند. مهندس دریایی در اواخر کار خود (۲۰ سال و بالاتر)، به طور متوسط کل درآمد ۹۹۹۹۰ دلار دریافت می کنند.